1 stycznia 2026 roku wchodzą w życie nowe reguły polskiej pisowni wynikające z reformy ortograficznej ogłoszonej przez Radę Języka Polskiego. Zmiany w ortografii sprawią, że niektóre formy, które do tej pory były prawidłowe, będą już nieaktualne – zostaną zastąpione innymi. Chcesz pisać poprawnie? Sprawdź nowe zasady, aby nie dać się zaskoczyć.
Oficjalne komunikaty Rady Języka Polskiego na temat reformy znajdziesz na stronie RJP. Jeżeli chcesz jeszcze bardziej zgłębić temat poprawnej pisowni, możesz stamtąd pobrać dokument Zasady pisowni i interpunkcji polskiej. Zebrano w nim wszystkie przepisy dotyczące ortografii i interpunkcji – zarówno te nowe, jak i obowiązujące od lat.
Reforma ortograficzna – pisownia łączna i rozdzielna
Uwaga. Ze względu na duży zakres omawianych zmian podzieliłam ten wpis na dwie części. W tej znajdziesz zaktualizowane zasady dotyczące pisowni łącznej i rozdzielnej.
Aby zapoznać się ze wszystkimi zmianami, koniecznie sprawdź poprzedni wpis, Nowe zasady ortograficzne – pisownia małą i wielką literą. Omawiam tam m.in. pisownię nazw geograficznych, lokali i obiektów w przestrzeni miejskiej oraz produktów konkretnych marek.
Zapis przedrostków – razem czy osobno?
Nowe zasady dopuszczają wariantywną pisownię – łączną lub rozdzielną – cząstek takich jak super-, ekstra-, eko-, wege-, mini-, maksi-, midi-, mega-, makro-, turbo-, które mogą występować również jako samodzielne wyrazy.
minispódniczka lub mini spódniczka, bo spódniczka mini;
superpromocja lub super promocja, bo promocja super;
ekożywność lub eko żywność, bo żywność eko
W praktyce pomoże to uniknąć takich koszmarków jak superzabawa albo minie-book.
Warto jednak pamiętać, że generalnie w języku polskim przedrostki pisze się łącznie z wyrazami zapisywanymi małą literą.
Zapis niby- i quasi- – razem czy osobno?
Nowe zasady wprowadzają jednolitą łączną pisownię cząstek niby- i quasi- z wyrazami zapisywanymi małą literą.
nibyarysta, nibynóżki, nibyromantycznie, quasinauka, quasipostępowy
Zachowana zostaje pisownia z łącznikiem przed wyrazami zaczynających się od wielkiej litery, np. niby-Polak. To samo dotyczy omawianych przed chwilą przedrostków, które również oddzielamy łącznikiem, gdy wyraz zapisujemy wielką literą, np. super-Europejczyk.
Nie z przymiotnikami – razem czy osobno?
Od 2026 roku będziemy zapisywać nie- z przymiotnikami i przysłówkami odprzymiotnikowymi zawsze łącznie, bez względu na kategorię stopnia, czyli także w stopniu wyższym i najwyższym.
nieadekwatny, nieżyciowo, nieczęsty,
nietrudny, nietrudniejszy, nienajtrudniejszy,
niestarannie, niestaranniej, nienajstaranniej
Należy tu jednak pamiętać o innych sytuacjach, kiedy nie z przymiotnikami lub przysłówkami piszemy osobno. Zapis w przeciwstawieniu – np. nie trudny, lecz łatwy – pozostaje bez zmian, tak samo rozdzielna pisownia po słowach bynajmniej i wcale, np. wcale nie trudny. Zmiana nie dotyczy również przysłówków niepochodzących od przymiotników, czyli np. nie bardzo, nie zawsze.
Ponadto Rada wprowadziła bezwyjątkową pisownię łączną nie- z imiesłowami odmiennymi (bez względu na interpretację znaczeniową: czasownikową lub przymiotnikową), tj. zniesienie wyjątku zezwalającego na „świadomą pisownię rozdzielną”. Chodzi tu o zdania, w których imiesłowy przymiotnikowe są użyte w znaczeniu czasownikowym – do tej pory można było wariantywnie stosować formę rozdzielną.
Tekst niesprawdzony przez korektorkę.
Włamywacz wszedł przez niezamknięte okno.
Zapis -by ze spójnikami – razem czy osobno?
Zmiany ortografii wprowadzają pisownię rozdzielną cząstek -bym, -byś, -by, -byśmy, -byście ze spójnikami.
Zastanawiam się, czy by nie pojechać w góry.
Jeśli byś nie sprawdziła godziny odjazdu, to byśmy się spóźnili.
Dotychczasowe zasady przewidywały w tych zdaniach zapis łączny: czyby, jeślibyś i tobyśmy, co wygląda archaicznie i może być nieczytelne.
Uwaga: cząstkę -by nadal będziemy zapisywać łącznie z tymi spójnikami, z którymi tworzy osobny wyraz, np. gdyby.
Podobnie brzmiące wyrazy – piszemy razem, osobno czy z łącznikiem?
Pary wyrazów równorzędnych, podobnie lub identycznie brzmiące, występujące zwykle razem, będziemy mogli zapisywać na trzy sposoby:
- z łącznikiem, np. tuż-tuż / szast-prast;
- z przecinkiem, np. tuż, tuż / szast, prast;
- rozdzielnie, np. tuż tuż / szast prast.
Ta dowolność umożliwia wybór sposobu, który najbardziej nam się podoba. Trzeba jednak pamiętać, aby przyjąć jedną wersję zapisu w obrębie całego tekstu. Stosowanie różnych zapisów obok siebie wprowadza do tekstu chaos i też jest błędem.
Pół- w dwuwyrazowych wyrażeniach – razem czy osobno?
Reforma ortograficzna wprowadza pisownię łączną członu pół- w wyrażeniach poniższego typu, odnoszących się do jednego pojęcia:
półzabawa, półnauka;
półżartem, półserio;
półspał, półczuwał
Natomiast z łącznikiem będziemy zapisywać pół- w połączeniach poniższego typu, odnoszących się do jednej osoby:
pół-Polka, pół-Włoszka
Zmiany w ortografii od 2026 roku – podsumowanie
Nie zapomnij sprawdzić drugiej części: Nowe zasady ortograficzne – pisownia małą i wielką literą.
Rada Języka Polskiego w materiałach promujących reformę podkreśla, że nowe zasady wprowadzą większą spójność w tekstach oraz mniej wątpliwości przy zapisywaniu wyrazów, które wcześniej sprawiały problemy. Trzeba jednak liczyć się z tym, że początkowo stosowanie się do nowych reguł może wprowadzać niemałe zamieszanie. Nie wszyscy będą zdawali sobie sprawę ze zmienionej pisowni, inni będą musieli przestawić się z używania zapisów, które dotychczas były poprawne i do których są przyzwyczajeni. Jednocześnie zmiany sprawią, że niektóre powszechnie stosowane błędy będą akceptowane jako dopuszczalna lub nawet jedyna poprawna forma, co zapewne ułatwi życie tym, którzy… do tej pory nie przykładali wagi do poprawnej pisowni.
Tymczasem świat wydawniczy od jakiegoś czasu przygotowuje się do publikacji tekstów zgodnych z nowymi zasadami. Jako redaktorka i korektorka miałam już okazję pracować nad książkami, które uwzględniają zmiany w ortografii, ponieważ trafią do czytelników w 2026 roku. Dlatego jeżeli potrzebujesz pomocy z dostosowaniem swojego tekstu do nowych reguł ortograficznych – zapraszam do kontaktu. Wykonam redakcję lub korektę, mając na uwadze nowe wersje zapisów.
Pamiętaj też, że programy do automatycznej korekty mogą nie uwzględniać nowych zasad albo mylić się w tym, która wersja jest poprawna. Miały z tym problem już wcześniej (nasz język nie należy do najłatwiejszych!), a teraz będą napotykać dodatkowe trudności. Przykład: piszę ten artykuł w Wordzie i większość przykładów mam podkreślonych na czerwono. 😉 Zawsze najlepiej, gdy to człowiek sprawdzi tekst– nie tylko pod względem ortografii, lecz także stylistyki, logiki czy jasności przekazu.