Na pewno już wiesz o zmianach ortograficznych, które Rada Języka Polskiego ogłosiła w 2024 roku. Tuż przed ich oficjalnym wejściem w życie (nowe reguły obowiązują od 1.01.2026) Rada wycofała jedną z planowanych zmian – tę dotyczącą zapisu nazw geograficznych. Niektórzy zdążyli się przestawić na nową regułę, inni nigdy nie rozumieli poprzedniej… Wcale się nie dziwię, jeśli czujesz się zagubiony(-na) i nie wiesz już, która wersja jest właściwa. W tym wpisie wyjaśniam pokrótce, jak wygląda pisownia nazw geograficznych – według ciągle obowiązujących i niezmieniających się zasad.
Pisownia nazw geograficznych a reforma ortograficzna
W całym tym zamieszaniu chodzi o zapis wyrazów cieśnina, góra, jaskinia, jezioro, kanał, morze, nizina, półwysep, przełęcz, przesmyk, przylądek, pustynia, wyspa, wyżyna, zatoka itp. poprzedzających nazwę geograficzną. Być może kojarzysz, że czasami są pisane od dużej, a czasami od małej litery. Wynika to z dotychczasowych reguł, które zaraz omówię – w końcu pozostają bez zmian.
Dodam, że to rozróżnienie często jest nieznane przeciętnym użytkownikom języka, którzy dziwią się, dlaczego obok siebie w tekście pojawiają się Jezioro Nidzkie i jezioro Śniardwy.
W pierwszym obwieszczeniu Rada Języka Polskiego wyszła naprzeciw zdezorientowanym użytkownikom polskiego i zapowiedziała całkowite ujednolicenie pisowni nazw geograficznych: zawsze wielką literą. Potem zaczęła się jednak wahać i ogłosiła możliwość wariantywnej pisowni wielką lub małą literą. To już nieaktualne.
Ostatecznie na podstawie obwieszczenia z dnia 7 listopada 2025 (zaledwie 1,5 miesiąca przed planowanym wejściem zasad w życie) wracamy do wersji sprzed zmian, a więc obecnie obowiązujących reguł, które rozróżniają nazwy geograficzne, w których drugi człon jest rzeczownikiem w mianowniku, rzeczownikiem w dopełniaczu albo przymiotnikiem.
Brzmi skomplikowanie? Wszystko wyjaśniam poniżej.
To jak w końcu piszemy nazwy geograficzne?
We wpisie skupiam się na pisowni małą lub wielką literą następujących wyrazów poprzedzających nazwy geograficzne:
- cieśnina
- góra
- jaskinia
- jezioro
- kanał
- morze
- nizina
- półwysep
- przełęcz
- przesmyk
- przylądek
- pustynia
- wyspa
- wyżyna
- zatoka itp.
Jeśli te wyrazy poprzedzają nazwę geograficzną będącą rzeczownikiem w mianowniku, to zapisujemy je małą literą.
cieśnina Bosfor
jezioro Mamry
kanał La Manche
wodospad Niagara
góra Tabor
pustynia Gobi
wyspa Wolin
Natomiast jeśli drugi człon nazwy geograficznej jest rzeczownikiem w dopełniaczu lub przymiotnikiem, oba człony tej nazwy zapisujemy wielką literą.
Cieśnina Beringa
Jezioro Tuchomskie
Kanał Panamski
Wodospad Szklarki
Góra Kościuszki
Pustynia Błędowska
Wyspa Spichrzów
To właśnie dlatego w jednym tekście mogą pojawić się obok siebie Jezioro Nidzkie i jezioro Śniardwy. I tak będzie nadal – dotychczasowe reguły pozostają bez zmian.
Oczywiście powoduje to też możliwość dwojakiej pisowni nazw odnoszących się do jednego miejsca, np. Półwysep Helski i półwysep Hel albo Morze Bałtyckie i morze Bałtyk.
Z czego wynika to rozróżnienie?
Nazwy, które są rzeczownikami w mianowniku, mogą funkcjonować samodzielnie, bez poprzedzającego je słowa. Jeżeli ktoś powie coś o Gobi czy Niagarze, to będziemy doskonale wiedzieć, że chodzi o pustynię i wodospad. W tym przypadku wyrazy pustynia i wodospad nie wchodzą w skład nazwy własnej, lecz są nazwami gatunkowymi – wskazują, do jakiej grupy możemy przypisać dany obiekt. To rzeczowniki pospolite, a więc zapisujemy je małą literą.
Członu nazwy geograficznej, który jest przymiotnikiem lub rzeczownikiem w dopełniaczu, z oczywistych względów nie możemy oddzielić od całej nazwy – w tej postaci będzie niezrozumiała. Np. Wiktorii, ale co: Wodospady Wiktorii czy Wyspa Wiktorii? W tym wypadku pierwsze słowo również wchodzi w skład nazwy własnej.
Pisownia nazw topograficznych i astronomicznych
Uwaga: wycofana zmiana dotyczy tylko podanych wcześniej wyrazów występujących w nazwach geograficznych. Wycofanie zmiany nie ma wpływu na inne zapowiadane zmiany ortograficzne, czyli pisownię wielką literą wyrazów stojących na początku:
- nazw obiektów przestrzeni publicznej (np. Aleja Grunwaldzka, Plac Kaszubski, Most Karola, Kościół Mariacki, Pomnik Małego Powstańca, Zamek Chojnik, Cmentarz Stare Powązki),
- nazw lokali usługowych i gastronomicznych (np. Bar Przystań, Restauracja Portowa, Apteka pod Filarami, Księgarnia Róża Wiatrów, Hotel Mercure, Kino Żeglarz, Teatr Syrena),
- nazw komet (np. Kometa Halleya, Kometa Enckego).
Więcej na temat reformy ortograficznej przeczytasz we wcześniejszym artykule, w którym dokładnie omówiłam zmiany w pisowni małą i wielką literą.
Pisownia nazw geograficznych – mała czy duża litera?
Mam nadzieję, że ta szybka powtórka sprawi, że nie będą Cię już dziwić sąsiadujące ze sobą informacje o morzu Marmara i Morzu Martwym. A jeżeli zdążyłeś(-łaś) już się przyzwyczaić do nowych zasad ortograficznych – zapamiętaj, że pisownia nazw geograficznych pozostaje bez zmian.
Pogubiłeś(-łaś) się w zmianach ortograficznych?
Spokojnie, ogarniemy!
Jako autor(ka) nie musisz znać wszystkich reguł. Po prostu oddaj swój tekst w ręce korektorki. Moim zadaniem jest czuwać nad każdą wielką czy małą literą w tekstach.
Odezwij się – pomogę Ci przygotować treść zgodną z obowiązującymi zasadami ortograficznymi.